Zespół niespokojnych nóg (RLS) jest u dzieci częstym zaburzeniem, które bywa nierozpoznane ze względu podobieństwo objawów do innych dolegliwości wieku dziecięcego. Ponadto najmłodsi pacjenci zwykle nie są w stanie opisać jednoznacznie swoich dolegliwości, a rodzice mogą je różnie interpretować. Przyjrzyjmy się uważnie temu zagadnieniu.
RLS występuje w populacji pediatrycznej ze znaczną częstością, bo aż u 2-4% dzieci. W większości przypadków przebieg jest łagodny, jednak u 0,5 – 1% przybierać będzie postać ciężką lub umiarkowaną. Pojawia się z jednakową częstością u dziewczynek i chłopców, przeciwnie niż u dorosłych, gdzie liczebnie dominują chore kobiety. Nie odnaleziono dotąd genu odpowiedzialnego jednoznacznie za dziedziczenie RLS, jednak z obserwacji rodzin chorych dzieci wynika, że schorzenie to dziedziczy się prawdopodobnie w sposób autosomalny dominujący. Ten typ dziedziczenia predysponuje do wystąpienia danej jednostki chorobowej u krewnych w linii prostej, czyli rodzice-dzieci. Wśród stanów zwiększających prawdopodobieństwo wystąpienia zespołu niespokojnych nóg wymieniany jest najczęściej niedobór żelaza we krwi. U dzieci z niedoborem żelaza RLS występuje częściej lub ma bardziej nasilone objawy. Dodatkowymi czynnikami, które zostały poddane badaniom były nieprawidłowości hormonalne oraz neuroprzekaźniki. Wyniki wskazują na udział zwiększonego uwalniania hormonów tarczycy oraz zaburzeń w wydzielaniu dopaminy w mózgu w powstawaniu RLS.
Doznania, jakie odczuwają pacjenci określamy jako czuciowo-ruchowe. Starsze dzieci potrafią z reguły nazwać swoje odczucia, jednak u młodszych dzieci interpretacja prezentowanych objawów bywa trudna. W większości pokrywają się one z objawami występującymi u osób dorosłych. Nieprzyjemne wrażenia pojawiają się w spoczynku, zmuszają do poruszania nogami, co łagodzi objawy. Występują one tylko w nocy i nie da się wytłumaczyć ich obecności inną chorobą. Inaczej niż u dorosłych, dzieci mogą odczuwać tak zwane bóle wzrostowe, które mogą być mylone z objawami RLS. Typowa wyłącznie dla okresu wzrastania jest choroba Osgooda, w której zapaleniu ulega fragment kości piszczelowej, zwłaszcza u dzieci uprawiających sport. Inne stany, które należy wykluczyć to zwichnięcia i skręcenia stawów, bóle mięśni, neuropatia obwodowa, fibromialgia, padaczka miokloniczna. Bywa, że objawy RLS są mylone z miokloniami przysennymi, czyli nagłymi zrywaniami pojawiającymi się w czasie zasypiania, a nie jak RLS przez całą noc.
Leczenie jest odmienne, niż u dorosłych, ponieważ dla większości dzieci wystarczające jest postępowanie niefarmakologiczne. Polega ono na wprowadzeniu odpowiedniej higieny snu oraz wykonywaniu ćwiczeń. Nie mniej ważna jest identyfikacja czynników wywołujących objawy, np. ból związany z dyskomfortem pozycyjnym może być powodowany przez niewłaściwie dobrany materac i dawać objawy imitujące RLS. Materac powinien być dobrany do masy ciała dziecka, jego wzrostu i stanu zdrowia. Pianka termoelastyczna dopasowuje się do kształtu ciała pod wpływem ciepła, co daje poczucie otulenia i zwiększa komfort. Dzieciom z otyłością poleca się materace sprężynowe typu multipocket, które są nieco twardsze i zapewniają odpowiednie podparcie dla kręgosłupa. Alergicy docenią materace lateksowe o właściwościach przeciwgrzybiczych i przeciwuczuleniowych.
Jak dotąd nie zarejestrowano żadnego leku do leczenia zespołu niespokojnych nóg u dzieci. Nie oznacza to, że nie mamy leków do zaoferowania tym pacjentom. Preparaty stosowane u dorosłych, w odpowiednich sytuacjach, można zastosować u dzieci w tzw. trybie off label (poza wskazaniami). W przypadku wykrycia niskiego stężenia żelaza we krwi ( poziom ferrytyny poniżej 50 µg/l) zalecane jest podawanie preparatów żelaza w dawce 3 mg/kg masy ciała, czyli identycznej jak w leczeniu niedokrwistości. W jednym z badań aż 80% dzieci uzyskało poprawę w zakresie występowania objawów po takim leczeniu.
Zespół niespokojnych nóg jest tym poważniejszą dolegliwością u dzieci, że może dawać następstwa, takie jak problemy w nauce czy zaburzenia koncentracji i uwagi wynikające z nieprawidłowej architektury snu. Zdrowy sen dziecka, to spokój i równowaga dla całej rodziny.