Osteoporoza jest bardzo powszechną chorobą wśród osób w starszym wieku. Występuje u co trzeciej kobiety po menopauzie, a prawie połowa z nich złamie kość w wyniku choroby. Szanse mężczyzny na złamanie osteoporotyczne są niższe, wynoszą około 20%. Czy możliwe jest zapobiegnięcie rozwojowi tego schorzenia?
Czym jest osteoporoza?
Osteoporoza jest chorobą szkieletu, polegającą na utracie gęstości mineralnej kości. Ten proces rozpoczyna się wcześnie, bo około 40. roku życia u kobiet i 45. u mężczyzn. Postępuje prowadząc do poważnych powikłań, takich jak złamania. Nie wszystkie kości są uszkadzane z jednakową częstością jak inne. Najczęściej łamane są kręgi, kości przedramienia, określane jako złamanie nadgarstka oraz szyjki kości udowej, nazywane przez pacjentów złamaniem biodra. Oczywistym jest, że samo złamanie goi się gorzej u osób w podeszłym wieku, niż u młodych lub dzieci. Jednak nie to jest powodem do największych obaw. Unieruchomienie starszej osoby w łóżku na długi czas prowadzi do rozwoju odleżyn, zakażeń, zaników mięśni, czy zatorowości płucnej. Wszystkie te powikłania zwiększają ryzyko zgonu.
Czynniki zwiększające ryzyko zachorowania
Istnieją czynniki zwiększające ryzyko zachorowania na osteoporozę. Jednym z nich jest nieprawidłowa dieta, w której brakuje odpowiedniej ilości wapnia oraz witaminy D. Szkodliwe dla kości są również używki, takie jak alkohol oraz tytoń. Mała aktywność fizyczna przyspiesza utratę gęstości mineralnej kości. Dodatkowo wyróżniamy osteoporozę wtórną, czyli taką, która wystąpiła w przebiegu innej choroby bądź jej leczenia. Nie jest ona zależna od wieku. Do zaburzeń mogących prowadzić do pojawienia się osteoporozy wtórnej zaliczamy nieprawidłowości hormonalne – nadczynność tarczycy lub przytarczyc, przedwczesna menopauza, cukrzyca. Zaburzenia wchłaniania w przewodzie pokarmowym wywołujące niedobory wymienionych wyżej składników pokarmowych. Choroby reumatyczne oraz substancje stosowane do ich leczenia – glikokortykosteroidy, znacznie zwiększają ryzyko zachorowania.
Lepiej zapobiegać niż leczyć
Kluczowe znaczenie ma odpowiednia dieta zapobiegająca niedoborom wapnia i witaminy D. Wapń jest naturalnym budulcem kości. Osoba dorosła potrzebuje 1000 mg wapnia dziennie, aby pokryć zapotrzebowanie organizmu na ten pierwiastek. Wyższe zapotrzebowanie mają kobiety w ciąży i karmiące piersią, osoby w wieku podeszłym oraz po menopauzie, niezależnie od wieku, w którym ona wystąpiła. W tych grupach podaż wapnia powinna wynosić 1500 mg dziennie. Pokarmy bogate w wapń to głównie przetwory mleczne, w innych produktach jest go mało lub wchłanianie jest niedostateczne. Obecnie szacuje się zapotrzebowanie osoby dorosłej na witaminę D jako 2000 jednostek. Naturalnym źródłem jej występowania jest tłuszcz rybi, jednak trudno jest osiągnąć pełną dawkę spożywając ryby, zatem zwykle wymaga ona suplementacji preparatami aptecznymi.
Kolejną zasadniczą interwencją jest utrzymanie odpowiedniej aktywności fizycznej. Wiemy, że szczytowa masa naszych kości jest budowana w młodości. Jednak zaleca się osobom w każdym wieku wykonywanie aktywności fizycznej dostosowanej do możliwości co najmniej 3 razy w tygodniu przez 30 minut. Już tak niewielkie obciążenie zmniejsza podatność na złamania oraz polepsza sprawność, zapobiegając upadkom. Rzucając nałogi polepszamy funkcje regeneracyjne naszego organizmu. Dotyczy to nie tylko układu ruchu, ale także każdego innego organu.
Jak dostosować otoczenie?
Dla osoby zagrożonej wystąpieniem złamania osteoporotycznego istotne jest, by najbliższe otoczenie nie zwiększało ryzyka urazu. Wiemy, że nasi starsi domownicy mają trudności ze wstawaniem z niskich krzeseł czy toalety. Możemy zatem zakupić dodatkowe nakładki podwyższające oraz dodatkowo zamontować poręcze. Ten sam problem dotyczy sypialni. Wysokość łóżka z materacem powinna być dopasowana do wzrostu użytkownika i sięgać do około połowy uda. Sam materac nie może być zbyt miękki, gdyż utrudnia to zmianę pozycji podczas leżenia. Materace typu multipocket zapewniają wielopunktowe podparcie dla kręgosłupa, a dzięki odpowiedniej twardości i stabilności ułatwiają poruszanie się w obrębie łóżka oraz wstawanie. Wierzchnia warstwa może być wykonana z pianki lateksowej o właściwościach antyalergicznych, bądź wysokoelastycznej. Duży wybór zastosowanych materiałów zapewni kupującemu możliwość zaspokojenia własnych potrzeb. W przypadku problemów, o których mowa w artykule, warto zainteresować się materacami firmy Hilding Anders takimi jak: Makarena, Tango, Flamenco czy Electro.
Poza dostosowaniem wysokości mebli należy zadbać o podłogi oraz inne powierzchnie, które mogą być śliskie. Użyte płytki powinny być antypoślizgowe, a jeśli nie jest możliwa ich wymiana, to obuwie chorego należy odpowiednio dopasować, by leżało stabilnie na stopie, a podeszwa była nieślizgajaca się. Pomieszczenia należy dostatecznie oświetlać oraz upewnić się, że to nie wada wzroku jest przyczyną zaburzeń równowagi. Jeśli tak jest, wymagana jest korekta. Lekarz prowadzący w miarę możliwości wykluczy leki powodujące senność.
Całkowite wyleczenie osteoporozy nie jest możliwe. Jest ona bowiem związana z naturalnym procesem starzenia się układu ruchu i całego organizmu. Znane są jednak czynniki zmniejszające ryzyko zachorowania bądź spowalniające przebieg choroby. Istotne jest, aby profilaktykę rozpoczynać już u dzieci, aby budować jak najwyższą masę kostną, z której będziemy korzystać przez całe życie.
Lek. med. Ilona Wróblewska-Oniśk