O dobroczynnym wpływie aktywności fizycznej na zdrowie człowieka nie trzeba nikogo przekonywać. W ostatnich latach modnym stało się bycie „fit” oraz dbanie o swoje ciało. To bardzo korzystny trend, nie tylko dla jednostek, ale również dla społeczeństwa. Czy jednak w każdych okolicznościach sport to zdrowie? Jaki wpływ ma na nas wykonywanie ćwiczeń na dworze w różnych porach roku? Przyjrzyjmy się bliżej temu zagadnieniu.
Sport to zdrowie
Korzyści płynące z regularnej aktywności fizycznej zostały wykazane w każdej grupie wiekowej. Osoby starsze dzięki regularnym ćwiczeniom dłużej zachowują sprawność i samodzielność, mają lepszą równowagę w porównaniu z rówieśnikami nie uprawiającymi sportu. Zapobiega to groźnym w tym przedziale wiekowym upadkom i złamaniom kości, zwłaszcza okolicy biodra, kręgosłupa oraz nadgarstków. Poprawie ulega jakość ich życia. U dzieci obciążenia generowane wysiłkiem fizycznym są konieczne do wzrostu kości na długość oraz budowania ich gęstości, którą w wieku dorosłym już tylko tracimy. Dodatkowo dzieci regularnie uprawiające sport mają większą objętość hipokampa – części mózgu odpowiedzialnej za pamięć. To już mniej oczywista korzyść płynąca z odpowiedniej ilości ruchu. Wszyscy, niezależnie od wieku, zauważymy pozytywny wpływ aktywności fizycznej na samopoczucie, stan psychiczny, wydolność organizmu oraz masę ciała. Poprzez zwalczenie nadwagi i otyłości zmniejszone zostaje ryzyko wystąpienia takich chorób jak cukrzyca typu drugiego, choroby układu krążenia, jak miażdżyca i nadciśnienie, zwyrodnienie stawów, czy niektóre nowotwory. Naukowcy wykazali, że siedzący tryb życia jest czynnikiem ryzyka raka piersi oraz jelita grubego, w innych typach nowotworów wpływ ten również może się ujawniać w sposób pośredni. Osoby, które przeżyły zawał serca, miały znacznie mniejsze ryzyko wystąpienia jego powikłań oraz kolejnego zawału, jeżeli wykonywały zalecaną ilość ćwiczeń.
Czym jest smog?
Nazwa smog powstała z połączenia dwóch słów z języka angielskiego smoke – dym oraz fog – mgła. Sama nazwa wyjaśnia nam zatem poniekąd fizyczne aspekty tego zjawiska. We mgle zawieszone są pyły, sadza oraz tlenki azotu, siarki i węgla. Mówiąc prościej, jest to mieszanka zanieczyszczeń produkowanych przez człowieka oraz mgły. Występowanie smogu jest najbardziej intensywne jesienią oraz zimą, gdyż to wtedy wzrasta natężenie ruchu drogowego oraz ogrzewania domów. Na pewnych obszarach może się on jednak utrzymywać przez cały rok. Przykładem są kotliny, niżej położone tereny, otoczone wzniesieniami. Dodatkowym czynnikiem jest również bezwietrzna pogoda, dzięki czemu powietrze nie przemieszcza się lecz zalega nad danym obszarem.
Jak smog wpływa na zdrowie?
Większość z nas, jako odpowiedź na tak zadane pytanie wskaże układ oddechowy jako poszkodowany przebywaniem na terenach występowania smogu. Oczywiście jest to prawda. Wdychane toksyny wywołują różnego typu alergie, astmę oraz choroby takie, jakie występują u wieloletnich palaczy. Należy jednak zdać sobie sprawę z tego, że we wdychanym aerozolu znajdują się również mikrocząsteczki, które nie zatrzymują się w drogach oddechowych, ale przenikają do krwioobiegu. To powoduje, że mają one wpływ na cały nasz organizm. Osoby mieszkające na terenach zanieczyszczonych smogiem są narażone na występowanie wielu chorób układu krwionośnego. Mają one znacznie zwiększone ryzyko wystąpienia miażdżycy, a proces ten jest szybszy, niż u osób żyjących na czystych terenach. Wdychane trucizny wywołują procesy zapalne, które przyczyniają się między innymi do szybszego powstawania blaszek miażdżycowych ze wszystkimi tego konsekwencjami, jak zawał serca oraz udar. Namacalnym dowodem na występowanie tych zjawisk jest znaczny wzrost hospitalizacji w okresie zimowym z powodu zawałów, udarów oraz zaostrzeń niewydolności serca.
Obecnie badany jest długofalowy wpływ smogu na występowanie choroby Alzheimera, gdyż zaobserwowano częstsze występowanie tego zaburzenia poznawczego u osób żyjących na terenach znacznie zanieczyszczonych.
Omawiając wpływ smogu na zdrowie i nasz organizm nie można pominąć pewnej szczególnej grupy osób, a mianowicie ciężarnych kobiet. Poza opisanymi powyżej konsekwencjami, które wystąpią u matki, smog oddziałuje również na płód. Zaobserwowano, że kobiety z terenów występowania smogu częściej rodzą dzieci z niską masą urodzeniową a także większy jest odsetek poronień i porodów przedwczesnych. Opisane skutki nie są jedynymi i przypominają te występujące u ciężarnych palących papierosy.
Aktywność fizyczna na świeżym powietrzu
Podczas uprawiania sportu jednym z parametrów, które możemy zmierzyć jest wentylacja płuc. U dorosłego człowieka w spoczynku wynosi ona około 8 litrów na minutę (średnio 16 oddechów po 500ml powietrza). Wykonując sport wytrzymałościowy liczba ta rośnie do około 140 litrów, a zawodowcy osiągają wentylację na poziomie nawet 200 litrów/minutę. Jest to związane ze wzrostem częstości oraz głębokości oddechów. To zjawisko jest pozytywne i pożądane, jednak łatwo się domyślić, że jakość wdychanego powietrza ma tu znaczenie. Drogi oddechowe oraz same płuca są filtrem, przez który przechodzi powietrze z każdym wdechem i wydechem. Jeśli jakość powietrza jest dobra, to sport przynosi same korzyści. Jeżeli jednak podejmujemy wysiłek na zanieczyszczonym obszarze, to musimy mieć świadomość, że rośnie znacznie toksykacja naszego organizmu. Jest ona tym większa, im wysiłek był intensywniejszy (a co za tym idzie wentylacja minutowa) oraz im był dłuższy. W ten sposób niwelowane są korzyści płynące ze sportu, na rzecz negatywnych skutków.
Zasady bezpiecznej aktywności
Będąc świadomym zagrożeń, można starać się ich uniknąć. Przede wszystkim nie powinniśmy rezygnować zupełnie z aktywności fizycznej ze względu na smog. Należy ograniczyć przebywanie na dworze w dniach, gdy jakość powietrza jest zła. Informacje tego typu są dostępne w internecie oraz aplikacjach na telefon, dzięki którym możemy na bieżąco śledzić zanieczyszczenie powietrza w naszej okolicy. W tym czasie ćwiczenia wykonujemy w zamkniętych pomieszczeniach – w domu lub na siłowni. Dobrym rozwiązaniem jest także wyjście na basen, squasha, siatkówkę czy piłkę nożną na hali sportowej. Obecnie, ze względu na ograniczenia wynikające z pandemii, mamy bardzo ograniczony wybór – pozostaje nam ćwiczyć w domu.
Również sposób w jaki dojeżdżamy do pracy jest nie bez znaczenia. Jazda rowerem zwiększa częstość oddechów podobnie jak bieganie, zatem nie jest dla nas korzystna, gdy mieszkamy w mieście i podróżujemy wzdłuż ruchliwych ulic. W tym przypadku decyzja o zmianie środka komunikacji jest o tyle trudna, że musimy przeciwstawić dbałość o własne zdrowie, trosce o środowisko i planetę.
Stosunkowo kontrowersyjne wydaje się używanie masek antysmogowych na czas treningu, gdyż z jednej strony chronią one przed zanieczyszczeniem, z drugiej jednak mogą ograniczać w jakimś stopniu wentylację płuc. Problemu tego nie ma w spoczynku, jednak podczas wysiłku rosnące zapotrzebowanie organizmu na tlen wymusza intensyfikację wentylacji.
W każdym przypadku należy rozważyć stosunek korzyści do ewentualnych strat, wynikających z podjęcia przez nas jakiegoś działania. Nawet w zakresie tak oczywistego dobra, jakim jest ruch, istnieją okoliczności, w których zasadne jest zaniechanie lub ograniczenie jego wykonywania. Mając jednak świadomość zagrożeń płynących z intensywnego wdychania smogu, możemy tak zaplanować swój trening, aby był on dla nas bezpieczny i przyjemny.